JANUARI: WINTERPLAAGSTOOT ZORGDE VOOR CODE ROOD
IN VOGELVLUCHT
Januari was iets te zacht, veel te nat en te zonnig. De louwmaand tapte uit een heel ander vaatje dan zijn voorganger december 2015. Toen was het weerbeeld zeer zacht en saai, maar in deze maand klopte Thialf aan de deur. De weg naar de deur ging overigens moeizaam, want de zachte lucht gaf flink wat tegenstand. Toch wist Thialf nog enkele winterse speldenprikjes in de vorm van wat sneeuw, ijzel, ijsregen, ijs en (straat)schaatsen uit te delen. Na 23 januari kreeg de kou definitief de bons. We werden weer overspoeld door zeer zachte lucht en daardoor keerden de hoge temperaturen, zoals gemeten in december, retour. Die hoge kwikstanden hadden ook hun weerga op het etmaalgemiddelde. Tot 23 januari was de maand 1 graad te koud, maar binnen een tijdsbestek van een week werden de rollen omgedraaid. Uiteindelijk werd er een surplus opgebouwd van 0,4 graad. Het etmaalgemiddelde bedroeg deze maand 3,1 graad. De maand was aan de veel te natte kant. Is gebruikelijk 83 mm, nu viel er 104,8 mm. Aan zonneschijn konden we 71 uren inboeken tegenover normaal 58 uren.
FORMIDABEL
Het jaar 2016 (vrijdag 1 januari) was nog maar enkele uren oud of een zwakke frontale storing veroorzaakte enige regen. Echter, overdag werd de invloed steeds meer merkbaar van een krachtig, winters, hogedrukgebied boven Scandinavië. Afgezien van mist(banken) in de ochtend werd het een formidabele dag met veel zon en Opeinde noteerde nog een keurige 8,8 graad.
IJSAFZETTING
Nog, want de Russische kou kwam steeds dichterbij. Hogedruk handhaafde zich boven Scandinavië en depressies boven Engeland werden daardoor gedwongen om een zuidoostelijke koers te nemen. Aldus ontstond er vanaf zaterdag 2 januari een oostelijke stroming, waardoor de kou steeds meer terrein kon winnen. Het werd dan ook gevoelig kouder met op zaterdag maximaal 5 graden en op zondagmiddag nog maar 2 graden. Toch lieten de depressies zich niet onbetuigd. Zaterdagmiddag viel er enige regen en ook op zondag was het lange tijd druilerig. Nou en? Op zichzelf niets bijzonders ware het niet dat de temperatuur zondagochtend enkele uren onder het vriespunt dook. Daardoor begon zich een laag ijs (ijzel) te vormen en daarmee was de eerste winterse speldenprik een feit. Van gladheid was overigens geen sprake, want de wegdektemperatuur lag nog boven nul.
IJZEL/CODE ROOD
Vanaf maandag 4 januari ontstond er een interessante situatie. Het hogedrukgebied handhaafde zich ten noorden van ons. Zachte lucht vanuit het zuidwesten deed verwoede pogingen om naar het noorden op te rukken. De scheidingslijn bevond zich precies boven onze omgeving, zodat de tweede winterse speldenprik was geboren. Later in de nacht naar maandag 4 januari en maandagochtend leverde het gevecht 1,5 tot 3,5 centimeter sneeuw op. Door het binnendringen van zachte lucht op hoogte viel er maandagavond en met name in de nacht naar dinsdag 5 januari regen. Code rood (weeralarm) werd uitgevaardigd en geheel terecht. De gevolgen lieten zich tijdens een temperatuur van –3 graden natuurlijk raden: zware ijsafzetting en dus ijzel en niet zo’n klein beetje ook. Tot en met donderdag 7 januari kwam in de gladheidsituatie geen verandering. Geheel Fryslân werd platgelegd. Het openbare leven was grotendeels ontwricht, maar er was één leuke bijkomstigheid. Er kon niet alleen geschaatst worden op de Ryptsjerksterpolder (donderdagochtend), maar ook ‘gewoon’ op het spekgladde wegennet.
GESLAAGDE DOOI
Donderdag 7 januari vond er een geslaagde dooiaanval plaats. Vanuit het westen begon het ’s middags te regenen en liep de temperatuur op naar 2 graden. Een depressie op de Noordzee deed de ijzellaag alsmede de dooi ’s avonds en ’s nachts helemaal de das om. De wind wakkerde aan tot kracht 7, de temperatuur ging omhoog naar 6 graden en het begon harder te regenen (Boornbergum 13 mm). Vrijdag 8 januari deed werkelijk niks meer aan het wintertje herinneren en tot en met woensdag 13 januari bleef het met temperaturen van 6 tot 9 graden antiwinters. Verder was het wisselvallig en de neerslag liep uiteen van 24 mm in Ureterp tot 10,3 mm in Sumar.
WINTER
Na woensdag 13 januari werd het geleidelijk kouder. Op donderdagochtend 14 januari vlokte het soms behoorlijk, maar meer winterse neerslag viel er op zaterdag 16 januari en in de nacht naar zondag 17 januari. De hagel- en sneeuwbuien lieten een witte laag achter van 1 tot 1,5 cm. Door een sneeuwbui werd het ook later op dinsdagmiddag 19 januari even wit. In de nacht naar woensdag 20 januari en woensdag overdag was de neerslag vloeibaar en in de ochtend leverde dat, met wegdektemperaturen onder nul, wederom gladheid op. Door een combinatie van vorst en uitsneeuwende mist werd het landschap op donderdagochtend 21 januari prachtig wit berijpt. Uiteraard waren er ook zonnige momenten en overdag steeg de temperatuur op dinsdag 19 en woensdag 20 januari naar respectievelijk +1 en +4 graden. Op maandag 18 en donderdag 21 januari konden de meeste dorpen een ijsdag inboeken. In de avond, nacht en vroege ochtend vroor het licht tot matig met de laagste temperaturen op maandagochtend 18 en dinsdagochtend 19 januari. In Boornbergum kelderde het kwik naar –6,5 graad, Rottevalle –6,4 graad, Haulerwijk –5,7 graad, Sumar –5,6 graad en Opeinde –5,2 graad.
WESTCIRCULATIE
Hoewel er op ondergelopen weilanden, plassen, incidenteel op een ijsbaan werd geschaatst, was ook bovengenoemd wintertje geen lang leven beschoren. De binnenkomst van de zeer zachte lucht c.q. het opruimen van de kou ging op vrijdagavond 22 januari zonder slag of stoot. Er viel in de avonduren enige regen en niks meer dan dat. Vervolgens stak tot aan het einde van de maand een krachtige westcirculatie de kop op. Het weerbeeld kreeg een zeer wisselvallig en soms een onstuimig karakter. De temperaturen waren, zowel ’s nachts als overdag, aan de veel te hoge kant. Op maandagmiddag 25 januari mat Opeinde 13,8 graad tegenover Rottevalle 12,2 graad (een nieuw datumrecord).
CIJFERS JANUARI
DATA WeatherLink DRACHTEN-W
Tekst: Jelle Booi